Mamo nie pij za moje zdrowie! - 9 września Dzień Świadomości Alkoholowego Zespołu Płodowego FAS

Kiedy będąc w ciąży pijesz alkohol, pamiętaj Twoje dziecko pije go razem z Tobą!
Wiele uwagi poświęcono już w Polsce różnym problemom związanym z alkoholem. Terminy: „uzależnienie od alkoholu", „współuzależnienie", „dorosłe dzieci alkoholików", funkcjonują od dawna w świadomości społecznej. Problemy dzieci, które ucierpiały już w łonie matki z powodu alkoholu, stanowią jednak nadal „białą plamę". A przecież tych dzieci (zważywszy na poziom spożycia alkoholu w Polsce) jest na pewno niemało, choć statystyki o nich milczą. Potrzebują one pomocy ze strony wielu specjalistów, m.in. lekarzy, psychoterapeutów, itp. Chcemy więc zasygnalizować problem. Nazywane są „niewidzialnymi dziećmi”. Niewidzialnymi, bo nie zauważono ich przed urodzeniem, gdy ich matki sięgały po lampkę czerwonego wina, po kilka łyków piwa czy kieliszek wódki – pierwszy „za mamę”, drugi „za dzidziusia”. „Niewidzialnymi” także dlatego, że często  nie dostrzega się ich odmienności również po urodzeniu.

Rodziny, opiekunowie wciąż zbyt późno dowiadują się, że ich dzieci moga być w grupie ruzuka FASD i powinny być objętę wczesną interwencją i pomocą.

W 2000 roku 0'Malley i Streissugth wprowadzili termin FASD (Fetal Alcohol Spectrum Disorder) na określenie szerokiego zakresu skutków, które mogą wystąpić u dzieci matek spożywających alkohol w czasie ciąży. Wcześniej, bo już w 1973 r. termin FAS wprowadzili Jones i Smith na określenie zespołu nieprawidłowości stwierdzanych u dzieci matek alkoholiczek. Dziś już wiemy, że FAS może wystąpić nie tylko u dzieci kobiet uzależnionych od alkoholu, ale również u dzieci kobiet pijących okazjonalnie. Każda kobieta spożywająca alkohol w czasie ciąży naraża swoje dziecko na ryzyko powstania różnych wad rozwojowych. Badania pokazują, że niebezpieczne dla płodu są nawet niewielkie ilości alkoholu. Każdy lekarz powinien więc zalecać kobietom w ciąży całkowitą abstynencję.

Już jedna lampka wina może zatrzymać oddech dziecka w łonie matki!

Tylko jedna lampka wina wypita przez ciężarną wystarczy, aby dziecko w łonie matki przestało oddychać przez 2 godziny. Profesor Peter Hepper z Uniwersytetu w Belfast przeprowadził badania nad wpływem niewielkich dawek alkoholu na płód wśród kobiet ciężarnych wypijających do dwóch i pół jednostek alkoholu tygodniowo (tj. około jednej lampki wina – 200 ml – tygodniowo). Profesor Hepper stwierdził, że jedna lampka wina lub niewielka ilość innego alkoholu może mieć istotny wpływ na zachowanie się dziecka w łonie matki.

„Nasze badania dowiodły, że nawet jedna lampka wina może mieć długofalowy wpływ na zachowanie płodu. Zaobserwowaliśmy zatrzymanie oddechu i ruchów płodu na kilka godzin. A to nie jest normalny stan" - powiedział.

Dobrze zarabiające i wykształcone Irlandki częściej piją alkohol w czasie ciąży – tak wynika z badań. „Niektóre kobiety piją niewielkie dawki alkoholu w ciągu tygodnia, a inne upijają się w weekend i unikają alkoholu w ciągu tygodnia.

Profesor Hepper potwierdził, że nie prowadzono wielu badań na wpływem okazjonalnego picia alkoholu na rozwój dziecka w łonie matki. Dodał, że nie istnieje „bezpieczna dawka" alkoholu w okresie ciąży.

„Nigdy nie wiemy tego, czy rezultatem Twojego picia w okresie ciąży nie będzie FAS (Płodowy Zespół Alkoholowy) lub FASD (Spektrum Poalkoholowych Wrodzonych Zaburzeń Rozwojowych), Jeśli nie pijesz alkoholu w ciąży, to nie ma ryzyka, że dziecko zostanie obciążone FAS, a wiemy, że jedna lampka alkoholu ma wpływ na zachowanie płodu oraz jego mózg".

Spektrum poalkoholowych zaburzeń płodu (FAS) — diagnoza, pomoc

FASD (Spektrum Poalkoholowych Wrodzonych Zaburzeń Rozwojowych) jest terminem określającym cały zakres skutków picia alkoholu przez matkę w okresie ciąży. Dzieci z FASD mają rozmaite objawy w zachowaniu, rozwoju intelektualnym i fizycznym, a także trudności w uczeniu się, zaburzenia rozwoju mowy, słabą pamięć i problemy z uwagą.

Poalkoholowe uszkodzenia (FASD) obejmują:
FAS (Fetal Alcohol Syndrome) z potwierdzoną ekspozycją na alkohol w życiu płodowym,
FAS bez potwierdzonej ekspozycji na alkohol w życiu płodowym,
pFAS (częściowy FAS) - kiedy nie są spełnione wszystkie kryteria FAS,
poalkoholowe zaburzenia rozwoju układu nerwowego,
poalkoholowe wady wrodzone.

FAS jest ujęty w Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób ICD-10 pod numerem Q 86.0 jako Płodowy zespół alkoholowy (dysmorficzny) w rozdziale XVII (Wady rozwojowe wrodzone, zniekształcenia i aberracje chromosomowe).
Według szacunku Państwowej Agencji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w Polsce rodzi się rocznie troje dzieci dotkniętych FAS na 1000 żywo urodzonych. Liczba dzieci dotkniętych różnymi formami FASD może być 10-krotnie większa.
Przy rozpoznawaniu FAS bierze się pod uwagę cztery kryteria:
udokumentowane picie alkoholu przez matkę w ciąży,
pre- i postnatalny deficyt wzrostu, wagi i obwodu głowy,
anomalie fizyczne w obrębie twarzy (m.in. szeroko rozstawione oczy, płaska środkowa część twarzy, wygładzona rynienka podnosowa, cienka górna warga),
objawy wskazujące na uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego. Ponadto u dzieci z FAS
często stwierdza się dodatkowo: wady narządów wewnętrznych, narządów zmysłów, przewodu pokarmowego, układu moczowo-płciowego, układu kostno-stawowego, mięśni.
Wśród objawów wskazujących na uszkodzenie mózgu można stwierdzić: upośledzenie umysłowe o różnym stopniu głębokości, zaburzenia pamięci, opóźnienia w rozwoju mowy, trudności z abstrakcyjnym myśleniem i rozumieniem pojęć, zaburzenia w rozwoju funkcji wykonawczych (planowanie, podejmowanie decyzji, przewidywanie), nadpobudliwość psychoruchową, trudności z nauczeniem się czytania i pisania, zmniejszoną lub zwiększoną wrażliwość na bodźce psychosensoryczne.

Skaza na całe życie

Alkoholowy zespół płodowy jest nieuleczalny i sprawia problemy przez całe życie - zarówno osobie dotkniętej uszkodzeniami, jak i jego rodzinie. Poprzez odpowiednie działania terapeutyczne
i rehabilitacyjne można jednak poprawić jakość życia tych osób i ograniczyć ryzyko wystąpienia wtórnych problemów zdrowotnych i społecznych.
Ważne jest jednak jak najszybsze postawienie dokładnej diagnozy i udzielenie wszechstronnej, specjalistycznej pomocy dziecku i jego najbliższym.
Diagnoza ta nie zawsze jest łatwa, zwłaszcza u dzieci, u których dominują objawy uszkodzenia mózgu. U takich dzieci nierzadko stawia się rozpoznania objawowe: zaburzenia zachowania, zaburzenia emocjonalne, ADHD. Bez ustalenia jednak, że u podłoża tych problemów leży uszkodzenie określonych części mózgu, nie można rzetelnie ocenić możliwości i ograniczeń dziecka i pomóc mu w sposób efektywny.
Najbardziej precyzyjną diagnozę, w przypadku podejrzenia FASD, może postawić zespół specjalistów ściśle ze sobą współpracujących - neurolog, psychiatra, psycholog i pedagog. Na podstawie postawionej diagnozy zespół opracowuje plan pomocy konkretnemu dziecku i jego najbliższym. W Polsce specjalistycznych placówek udzielających pomocy dzieciom z FASD jest zaledwie kilka. W województwie pomorskim jedyną taką placówką jest Punkt Konsultacyjno-Diagnostyczny dla Rodzin i Dzieci z FAS w Gdyni. Funkcjonuje on (od 2010 roku) w strukturze Zespołu Placówek Specjalistycznych im. K. Lisieckiego „Dziadka".
Zatrudnieni są w nim: psycholog, pedagog, neurolog i psychiatra dziecięcy. Od stycznia 2014 r. zostanie dodatkowo zatrudniony rehabilitant.
Oferta Punktu obejmuje:
- kompleksową diagnozę problemów dziecka,
- pracę indywidualną z dzieckiem mającą na celu usprawnienie jego funkcjonowania fizycznego, psychicznego i społecznego,
- pomoc rodzicom.

ObchodyPierwszy Międzynarodowy Dzień FAS odbył się 9 września 1999 (09-09-1999) w Auckland w Nowej Zelandii, podczas "Minuty refleksji" (w tamtejszym kościele), o godz. 9:09 (dziewiątego dnia, dziewiątego miesiąca każdego roku, od 1999, przez 9 miesięcy ciąży bez alkoholu), kiedy zabrzmiały dzwony w Kościele Metodystów. Następnie FAS Day odbyły się kolejno w Australii, RPA, USA (m.in. Alaska, Arizona, Minnesota, Płd. Nevada), aby w końcu, przy udziale wolontariuszy z Włoch, Niemiec i Szwecji przenieść się na grunt europejski (w tym Polskę).
Obchody Światowego Dnia FAS w Polskę odbyły się w roku 2001 w Śląskim miasteczku Lędziny z inicjatywy Stowarzyszenia Zastępczego Rodzicielstwa Oddział Śląski przy wsparciu miejscowego Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej. Gościem specjalnym była Toni Hager (USA) założycielka organizacji "Kidscanlearn", a także przedstawiciel Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej. Aktywnie w przygotowania włączyła się Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w Warszawie.
Senat Stanów Zjednoczonych, rezolucją z 23 czerwca 2004, ustanowił dzień 9 września Narodowym Dniem FASD (amer. National FASD Day). Również tego samego roku po raz pierwszy obchodzono ten dzień w Polsce.

FAS nazywany jest „niepełnosprawnością ukrytą”, ale osoba z FAS nie jest niewidzialna!

Gdzie uzyskać pomoc?
Do skorzystania z oferty Punktu nie jest potrzebne skierowanie. Pomoc jest bezpłatna. Istnieje tylko jeden warunek - trzeba być mieszkańcem Gdyni. Placówka nie jest bowiem finansowana przez NFZ, ale przez budżet Gdyni.

Adres: Gdynia-Chylonia, ul. Wejherowska 65, teł.: 58 664 34 50
strona internetowa www.zps.net.pl

Więcej na temat poruszanych problemów można dowiedzieć się na stronach: www.ciazabezalkoholu.pl,www.fas.edu.pl, http://www.stop-fas.pl/

Opracowanie: lek. med. G. Rymaszewska - psychiatra P. Lebiedziński - dyr Zespołu Placówek Specjalistycznych Bibliografia
Jadczak-Szumiło T. Neurologiczny profil dziecka z FASD. Studium przypadku. Wyd. Edukacyjne PARPA, W-wa 2008.
Kiecka M. Ciąża a alkohol. W trosce o dziecko z FAS. Wydawnictwo Edukacyjne PARPA, Wa-a 2006.
Liszcz K. Rozpoznaję alkoholowy zespół płodowy - FAS. Materiały informacyjne dla lekarzy. Wyd. Fundacja „Daj szansę", Toruń 2008.

[HLI za: The Irish Times, Pomorski Magazyn Lekarski 3(238) 2014, WIkipedia.org]